Así son os enterros na miña terra

13-12-2008

Foi de súpeto. Sen avisar. Ou iso dicían todos. Ninguén coincidía na versión, só tiñan ese punto en común. Uns argumentaban que ía camiño do baño, outros que volvía. Algúns aseveraban que xa se duchara. O certo, a fin de contas, é que dende a noite do seis de decembro el estaba nun cadaleito, no tanatorio municipal. O rosario rezouse axiña, iso dixo miña avoa. Pero case nin había xente, asegurou. A miña avoa é esa clase de muller que nunca esquece ir aos enterros de todos os veciños cos que tratou algunha vez, tamén é das que espera un trato recíproco por parte dos que asistan aos da súa familia. Por ese mesmo motivo pasou parte da noite do sábado velando o cadáver dun home do que eu nin o nome coñecía. Tampouco se ruboriza cando calcula cantos dos da parroquia non se presentan nos velorios, esas reunións sociais tan habituais aquí en Galicia. Porque non se pode negar o que todos aprendemos dende meniños; estas cousas fanse para os que quedan, non para os que se van.

O domingo, a iso das tres, saímos nós dispostas a despedir o cadáver. A primeira vez que eu oíra falar del fora o día anterior, cando á hora da comida se decidira quen había ir ao velorio e á misa. Miña tía coñecíao algo máis, oíra sobre todos os trapos sucios da súa familia. Non obstante, ningunha das dúas sabíamos moito máis del que o seu nome e o apelido da familia. Poida que aos parentes lles importara, cousa moi lóxica, pero dubido que ás outras cincuenta ou sesenta persoas presentes no tanatorio iso lles quitara o sono. Como puiden observar nada máis entrar, empurrando xente, estaban máis interesados no que lle sucedera ao primo da dona do veciño do falecido cando este lle movera un marco. Naquel intre meditei que quizás este fora un caso especial pero lembrando todos os enterros aos que xa asistira deducín que en realidade é a tónica xeral, polo menos na miña vila.

O proceso unha vez se entra no tanatorio é sempre moi parecido. O ritual consiste en achegarse á familia e con seriedade transmitirlles un “acompáñoo no sentimento” ou similar. Se un é crente pode dedicar uns minutos a rezar diante do cadaleito, de non ser así o máis habitual é abandonar a sala e á entrada depositar unha tarxeta de visita onde estea ben visible o nome do familiar máis coñecido na parroquia. Miña tía seguiu o rito paso a paso, mais neste caso asinou no libro de visitas co seu nome, e en letras ben grandes engadiu “Filla de....”. No cadro seguinte anotou o meu nome e apelidos sen esquecer engadir “Neta de....”.

Vinte ou trinta minutos máis tarde, despois de intercambiar impresións corteses e historias da parroquia con todos os coñecidos que se atopaban alí, dirixímonos á igrexa para asistir á misa. Unha vez dentro do edificio, onde o son dos nosos dentes parecía o dunhas castañolas, o cura predicou sobre a esperanza do cumprimento da vontade de Deus. Mentres tanto, os presentes empregaban a hora que durou a misa en descubrir como ían vestidos os que viñan da cidade, quen casara con quen ou quen lle roubara uns ferrados de terra ao veciño.

Teño ido a máis enterramentos de descoñecidos do que sería normal para a miña idade, pero cada vez que asisto a un novo, reafírmome máis nesa idea de que da nosa tradición non se pode desvincular, nin será posible en moito tempo, a sensación de que calquera acontecemento no que se reúna a parroquia pode converterse non nunha festa, pero case nun aperitivo. Polo menos os defuntos, se nos ven dende onde queira que estean, saberán que falamos deles; aínda que sexa ben.