5/01/2008
¿Medios independentes e neutrais ao servicio do cidadán?
¿Vivimos nunha sociedade de libre información á que pode acceder calquer cidadán ou baixo un réxime do modelo de propaganda?
Edward S.Herman e Noam Chomsky ábrennos un mundo de posibilidades sobre a manipulación informativa e mediática en Estados Unidos nun libro que tiña como título orixinal “Manufacturing Consent: The Political Economy of Mass Media” O que xa nos deixa entrever as ideas que se van a manexar nos textos dos autores estadounidenses
Pese á idea xeneralizada de que os medios de comunicación deben ser libres, neutrais e estar sempre dispostos a revelar as verdades por riba de presións ou intereses económicos e políticos, Chomsky e Herman advírtennos que non é así, case nunca. Honrosas son, segundo eles, as excepcións que cumplen cos códigos deontolóxicos e cos fundamentos básicos do bo saber facer xornalístico.
Sempre dende a óptica das situacións reais acaecidas na década dos oitenta en Estados Unidos, analizarán cómo as grandes corporacións mediáticas son manipuladas unha e outra vez para acadar os intereses das grandes élites dominantes, tanto do mundo económico como máis comunmente da clase política máis conservadora do país.
Dende ese modo de ver e vivi-la vida política e social presentaránnos as grandes diferencias entre os xornalistas estadounidenses e os seus homólogos europeos ou asiáticos. Ou os abismos existentes entre as actuacións “democráticas” en paises aos que apoian e as totalmente tiránicas e anti-democráticas dos paises que teñen un réxime marcadamente anticapitalista. Fan xurdir con este último concepto a idea tan reiterada nos oitenta no transfondo de moitas noticias publicadas no seu país da dicotomía “vítimas dignas” fronte a “vítimas indignas”.
O libro está dividido en seis apartados que se relacionan e fían entre eles. O explicado no primeiro estará intimamente ligado cos seguintes sucesos narrados na obra e todos teñen como base común a terxiversación de datos, a negativa ao acceso de determinadas fontes aos medios de comunicación ou a utilización de fontes gubernamentais avaladas previamente por consellos de ministros ou representantes da seguridade nacional de Estados Unidos.
Así no primeiro apartado, titulado “Un modelo de propaganda” dannos o principio clave que rexirá todo o libro: na actualidade os medios de comunicación móvense por intereses económicos (por exemplo os beneficios que poden lograr de grandes compañías que se publiciten nos seus espacios) , políticos e sociais. Tentan agradar aos poderosos e por elo admiten as súas versións das noticias, aceptan teletipos ou comunicados de prensa sen comparalos con fontes imparciais.
Esta sumisión ás elites dominantes dun territorio, no caso da obra Estados Unidos, pode levar a situacións tan antinaturais como a de considerar baixo distintos enfoques as mortes de civís se se producen en reximes afíns ou en países de ideoloxía non capitalista.
Deste xeito introdúcenos, con exemplos moi claros e concisos, na idea tan extendida nos medios estadounidenses de “vítimas dignas” (aqueles civís ou persoas cultural e políticamente relevantes que morrían en países nos que imperaba ou destacaba o comunismo) e as “vítimas indignas” (que podían ser mesmo estadounidenses, relátase con atención o caso de catro monxas, que morrían en países “democráticos” nos que a intervención ianqui era militar e política aínda que non recoñecida oficialmente.)
Os medios de comunicación, baixo a idea de que o xornalismo non deixa de ser un negocio que debe proporcionar beneficios, non dubidaban en alimentar a diferenciación entre os mortos sendo o exemplo máis básico a cobertura que daban a cada un dos acontecementos (No libro atopamos esquematizada a comparación do asasinato de Jerzy Popieluszco, un sacerdote polaco fronte a cen mortes de relixiosos en centroamérica. No cadro aparece a cobertura que recibiu cada un dos casos en Estados Unidos mostrando unha alarmante diferencia de número e calidade en detrimento das vítimas latinoamericanas). Na cobertura dada ás diferentes noticias debemos apreciar tamén que os réximes latinoamericanos eran pro-Estados Unidos e pola contra Polonia seguía baixo o dominio da Unión Soviética dentro do contexto da Guerra Fría. As implicacións militares e políticas son claras.
Por se nos quedaba algunha dúbida acerca de cómo os medios estadounidenses están baixo o xugo do goberno de turno Chomsky e Herman non teñen reparos en profundizar nos capítulos 3, 4 e 5 no entramado de relacións políticas que se establecen en latinoamérica, europa do leste e indochina na década dos oitenta, tendo sempre como trasfondo básico os intereses dos poderes fácticos do Estado.
Deste xeito comezan por analizar as diferencias reais existentes entre as eleccións non tan democráticas de Guatemala e El Salvador no ano 1982 e as do mesmo ano en Nicaragua. Os dous primeiros eran “estados clientes” do imperio estadounidense que querían lexitimar aos seus gobernantes para encubrir unha dictadura, o terceiro un país en vías de desenvolvemento que pretendía lexitimar un goberno elexido democráticamente. Nos medios de comunicación estudiados polos autores (The New York Times, CBS, Newsweek, Time…) as únicas fontes admitidas son as do goberno, non entrevistan aos observadores internacionais nas diferentes eleccións e, punto moi recalcado no libro, úsanse modos de análise distinto segundo o país no que se están a celebrar os comicios. É dicir as comisións e os comunicados do goberno dan aos medios un marco no que encadrar as noticias sobre o tema do cal non deben saírse. Nos seus países clientes, só se terán en conta os comportamentos e actitudes dos políticos, dos militares e do goberno saínte o día das eleccións (non as duras medidas represoras levadas a cabo antes e despois). Non obstente, en Nicaragua seguirase un método de investigación distinto, eliminando calquer dato que poida falar de eleccións limpas e facendo especial fincapé na situación terceiromundista do país en épocas anteriores á elección dun novo goberno.
En casos extremos, en vez de non informar como é debido, os medios, baixo presións ou simplemente sen saber exactamente porqué o fan, chegan a “desinformar” aos usuarios e cidadáns. Tal e como se expón no quinto capítulo do libro no que vemos que o atentado perpetrado contra Xoan Pablo II en 1981 a mans de Mohamed Alí Agca é utilizado como arma política ata case 6 anos despois, cando se remate o xuicio contra Agca.
Neste apartado recálcase que as situacións de confusión, información contradictoria ou mesmo des-información non son só culpa dos gobernos, senón que os propios medios inflúen ao non ter a suficiente capacidade crítica á hora de elixir fontes “non contaminadas” polas élites ou non saber reaccionar ante os erros tanxibles das súas fontes e xornalistas cun oportuno editorial de desculpas e xustificacións.
No caso do intento de asasinato do Papa chegáronse a crear en Estados Unidos grandes tramas que incluían á policía secreta Búlgara (por iso recibiu toda a operación mediática o nome de “Conexión Búlgara”) e ás forzas soviéticas representadas pola KGB. Creáronse hipóteses de tramas que nunca chegaron a demostrarse e esclarecerse e a situación de Agca en prisión foi altamente controvertida, así como as súas declaracións, as cales cambiou en varias ocasións.
No quinto capítulo os autores relacionan os intereses privados no leste de Asia coa cobertura que reciben en Estados Unidos as guerras de Indochina, destacando especialmente as moitas mortes civís en Laos e Camboia. Mortes que non eran recoñecidas oficialmente nos medios. En Estados Unidos críase que as posicións bombardeadas pola aviación estadounidense eran relativas á “Ruta de Ho Chi Ming” para abastecer aos rebeldes. Non obstante, xornalistas europeos e outros observadores constataban que as aldeas arrasadas non tiña relación algunha cos insurxentes.
No contexto das guerras de Indochina tamén se analizan as informacións relativas ás diferentes fases do conflicto e de novo á dicotomía de “vítimas dignas” fronte “vítimas indignas” antes,durante e despois do réxime de Pol Pot.
Finalmente, Noam Chomsky e Edward S.Herman concluen que o que eles pretendían era contrapoñer a teoría sobre os medios de comunicación ("percepción de la prensa como arisca, tenaz y omnipresente en su búsqueda de la verdad e independiente frente a la autoridad"páx:341) coa realidade á que se enfrentan en Estados Unidos ("El modelo de propaganda deja entrever que el “propósito social” de los medios de comunicación es el de inculcar y defender el orden del día económico, social y político de los grupos privilegiados" páx:341)
Para lograr mostrarnos esta diverxencia entre realidade e teoría adicaron estos seis capítulos tan ben fiados entre eles, que nos van levando de conceptos teóricos, como o de “modelo de propaganda” ou o mercantilismo que impera hoxe en día nos medios de comunicación a datos obxectivos, comparados e profundamente analizados sobre a repercusión das noticias na prensa estadounidense.
Non obstante, ambos escritores deixan un oco á esperanza e ao optimismo ao comentar que dende a Guerra de Vietnam o poder dos medios de comunicación como defensores do orde do día decaeu diante da opinión pública. Chomsky e Herman cren que o conxunto da cidadanía ten aínda a capacidade de ser crítico e escéptico respecto da información que recibe e polo tanto pode decodificala tal e como é, máis alá de adornos, florituras ou cortinas de fume.
¿Medios independentes e neutrais ao servicio do cidadán?
¿Vivimos nunha sociedade de libre información á que pode acceder calquer cidadán ou baixo un réxime do modelo de propaganda?
Edward S.Herman e Noam Chomsky ábrennos un mundo de posibilidades sobre a manipulación informativa e mediática en Estados Unidos nun libro que tiña como título orixinal “Manufacturing Consent: The Political Economy of Mass Media” O que xa nos deixa entrever as ideas que se van a manexar nos textos dos autores estadounidenses
Pese á idea xeneralizada de que os medios de comunicación deben ser libres, neutrais e estar sempre dispostos a revelar as verdades por riba de presións ou intereses económicos e políticos, Chomsky e Herman advírtennos que non é así, case nunca. Honrosas son, segundo eles, as excepcións que cumplen cos códigos deontolóxicos e cos fundamentos básicos do bo saber facer xornalístico.
Sempre dende a óptica das situacións reais acaecidas na década dos oitenta en Estados Unidos, analizarán cómo as grandes corporacións mediáticas son manipuladas unha e outra vez para acadar os intereses das grandes élites dominantes, tanto do mundo económico como máis comunmente da clase política máis conservadora do país.
Dende ese modo de ver e vivi-la vida política e social presentaránnos as grandes diferencias entre os xornalistas estadounidenses e os seus homólogos europeos ou asiáticos. Ou os abismos existentes entre as actuacións “democráticas” en paises aos que apoian e as totalmente tiránicas e anti-democráticas dos paises que teñen un réxime marcadamente anticapitalista. Fan xurdir con este último concepto a idea tan reiterada nos oitenta no transfondo de moitas noticias publicadas no seu país da dicotomía “vítimas dignas” fronte a “vítimas indignas”.
O libro está dividido en seis apartados que se relacionan e fían entre eles. O explicado no primeiro estará intimamente ligado cos seguintes sucesos narrados na obra e todos teñen como base común a terxiversación de datos, a negativa ao acceso de determinadas fontes aos medios de comunicación ou a utilización de fontes gubernamentais avaladas previamente por consellos de ministros ou representantes da seguridade nacional de Estados Unidos.
Así no primeiro apartado, titulado “Un modelo de propaganda” dannos o principio clave que rexirá todo o libro: na actualidade os medios de comunicación móvense por intereses económicos (por exemplo os beneficios que poden lograr de grandes compañías que se publiciten nos seus espacios) , políticos e sociais. Tentan agradar aos poderosos e por elo admiten as súas versións das noticias, aceptan teletipos ou comunicados de prensa sen comparalos con fontes imparciais.
Esta sumisión ás elites dominantes dun territorio, no caso da obra Estados Unidos, pode levar a situacións tan antinaturais como a de considerar baixo distintos enfoques as mortes de civís se se producen en reximes afíns ou en países de ideoloxía non capitalista.
Deste xeito introdúcenos, con exemplos moi claros e concisos, na idea tan extendida nos medios estadounidenses de “vítimas dignas” (aqueles civís ou persoas cultural e políticamente relevantes que morrían en países nos que imperaba ou destacaba o comunismo) e as “vítimas indignas” (que podían ser mesmo estadounidenses, relátase con atención o caso de catro monxas, que morrían en países “democráticos” nos que a intervención ianqui era militar e política aínda que non recoñecida oficialmente.)
Os medios de comunicación, baixo a idea de que o xornalismo non deixa de ser un negocio que debe proporcionar beneficios, non dubidaban en alimentar a diferenciación entre os mortos sendo o exemplo máis básico a cobertura que daban a cada un dos acontecementos (No libro atopamos esquematizada a comparación do asasinato de Jerzy Popieluszco, un sacerdote polaco fronte a cen mortes de relixiosos en centroamérica. No cadro aparece a cobertura que recibiu cada un dos casos en Estados Unidos mostrando unha alarmante diferencia de número e calidade en detrimento das vítimas latinoamericanas). Na cobertura dada ás diferentes noticias debemos apreciar tamén que os réximes latinoamericanos eran pro-Estados Unidos e pola contra Polonia seguía baixo o dominio da Unión Soviética dentro do contexto da Guerra Fría. As implicacións militares e políticas son claras.
Por se nos quedaba algunha dúbida acerca de cómo os medios estadounidenses están baixo o xugo do goberno de turno Chomsky e Herman non teñen reparos en profundizar nos capítulos 3, 4 e 5 no entramado de relacións políticas que se establecen en latinoamérica, europa do leste e indochina na década dos oitenta, tendo sempre como trasfondo básico os intereses dos poderes fácticos do Estado.
Deste xeito comezan por analizar as diferencias reais existentes entre as eleccións non tan democráticas de Guatemala e El Salvador no ano 1982 e as do mesmo ano en Nicaragua. Os dous primeiros eran “estados clientes” do imperio estadounidense que querían lexitimar aos seus gobernantes para encubrir unha dictadura, o terceiro un país en vías de desenvolvemento que pretendía lexitimar un goberno elexido democráticamente. Nos medios de comunicación estudiados polos autores (The New York Times, CBS, Newsweek, Time…) as únicas fontes admitidas son as do goberno, non entrevistan aos observadores internacionais nas diferentes eleccións e, punto moi recalcado no libro, úsanse modos de análise distinto segundo o país no que se están a celebrar os comicios. É dicir as comisións e os comunicados do goberno dan aos medios un marco no que encadrar as noticias sobre o tema do cal non deben saírse. Nos seus países clientes, só se terán en conta os comportamentos e actitudes dos políticos, dos militares e do goberno saínte o día das eleccións (non as duras medidas represoras levadas a cabo antes e despois). Non obstente, en Nicaragua seguirase un método de investigación distinto, eliminando calquer dato que poida falar de eleccións limpas e facendo especial fincapé na situación terceiromundista do país en épocas anteriores á elección dun novo goberno.
En casos extremos, en vez de non informar como é debido, os medios, baixo presións ou simplemente sen saber exactamente porqué o fan, chegan a “desinformar” aos usuarios e cidadáns. Tal e como se expón no quinto capítulo do libro no que vemos que o atentado perpetrado contra Xoan Pablo II en 1981 a mans de Mohamed Alí Agca é utilizado como arma política ata case 6 anos despois, cando se remate o xuicio contra Agca.
Neste apartado recálcase que as situacións de confusión, información contradictoria ou mesmo des-información non son só culpa dos gobernos, senón que os propios medios inflúen ao non ter a suficiente capacidade crítica á hora de elixir fontes “non contaminadas” polas élites ou non saber reaccionar ante os erros tanxibles das súas fontes e xornalistas cun oportuno editorial de desculpas e xustificacións.
No caso do intento de asasinato do Papa chegáronse a crear en Estados Unidos grandes tramas que incluían á policía secreta Búlgara (por iso recibiu toda a operación mediática o nome de “Conexión Búlgara”) e ás forzas soviéticas representadas pola KGB. Creáronse hipóteses de tramas que nunca chegaron a demostrarse e esclarecerse e a situación de Agca en prisión foi altamente controvertida, así como as súas declaracións, as cales cambiou en varias ocasións.
No quinto capítulo os autores relacionan os intereses privados no leste de Asia coa cobertura que reciben en Estados Unidos as guerras de Indochina, destacando especialmente as moitas mortes civís en Laos e Camboia. Mortes que non eran recoñecidas oficialmente nos medios. En Estados Unidos críase que as posicións bombardeadas pola aviación estadounidense eran relativas á “Ruta de Ho Chi Ming” para abastecer aos rebeldes. Non obstante, xornalistas europeos e outros observadores constataban que as aldeas arrasadas non tiña relación algunha cos insurxentes.
No contexto das guerras de Indochina tamén se analizan as informacións relativas ás diferentes fases do conflicto e de novo á dicotomía de “vítimas dignas” fronte “vítimas indignas” antes,durante e despois do réxime de Pol Pot.
Finalmente, Noam Chomsky e Edward S.Herman concluen que o que eles pretendían era contrapoñer a teoría sobre os medios de comunicación ("percepción de la prensa como arisca, tenaz y omnipresente en su búsqueda de la verdad e independiente frente a la autoridad"páx:341) coa realidade á que se enfrentan en Estados Unidos ("El modelo de propaganda deja entrever que el “propósito social” de los medios de comunicación es el de inculcar y defender el orden del día económico, social y político de los grupos privilegiados" páx:341)
Para lograr mostrarnos esta diverxencia entre realidade e teoría adicaron estos seis capítulos tan ben fiados entre eles, que nos van levando de conceptos teóricos, como o de “modelo de propaganda” ou o mercantilismo que impera hoxe en día nos medios de comunicación a datos obxectivos, comparados e profundamente analizados sobre a repercusión das noticias na prensa estadounidense.
Non obstante, ambos escritores deixan un oco á esperanza e ao optimismo ao comentar que dende a Guerra de Vietnam o poder dos medios de comunicación como defensores do orde do día decaeu diante da opinión pública. Chomsky e Herman cren que o conxunto da cidadanía ten aínda a capacidade de ser crítico e escéptico respecto da información que recibe e polo tanto pode decodificala tal e como é, máis alá de adornos, florituras ou cortinas de fume.
No hay comentarios:
Publicar un comentario